ДВОЙНЫЕ СТАНДАРТЫ РОССИЙСКОГО АНТИСЕМИТИЗМА
Существование в российской политической и бизнес-элите еврейских фамилий раздражает даже ратующих за дружбу народов коммунистов
Евреи, без всякого сомнения, самая сильная, самая чистая раса из всего теперешнего населения Европы, они умеют пробиваться и при наиболее дурных условиях ( даже лучше, чем при благоприятных), в силу неких добродетелей, которые нынче охотно клеймятся названием пороков...
Фридрих Ницше
Примерно лет десять назад автору этих строк на глаза попалась книга в прекрасной глянцевой обложке, ярко иллюстрированная и выпущенная чуть ли не стотысячным тиражом. Это был труд религиозного псевдофилософа Даниила Андреева, со странным названием «Роза мира» - фантазия больного человека, который провел большую часть своей жизни в тюрьмах и психбольницах. Только в такой стране, как Россия, могли потратить деньги на всякую чушь о «седьмом этаже Шаданакара». Наступили времена, когда на просторах бывшего Союза, взамен коммунистической идеологии, народ в поисках «истины» кидался из одной крайности в другую. Обывателю было очень трудно отражать атаки миссионеров любых мастей, псевдопророков новых «философских» учений. А россиянам, страдающим к тому же «плохим обменом веществ», это было трудно вдвойне. От таких «произведений» ломились полки книжных магазинов. Кого тут только не было – от новоявленного «спасителя» в образе черного, лохмато-кудрявого Саи Бабы до мошеннической сайентологии несостоявшегося физика Рона Хаббарда. Как раз в этот момент все больше начало мелькать имя Григория Климова. В его известной книге «Имя мое легион» с первых же страниц чувствовался стиль, позаимствованный у Булгакова. Он утверждал о якобы существовавшей советской инквизиции, охотившейся на евреев и полуевреев: на всяких ведьм и ведьмаков, а также на рыжих, косых, хромых и людей с нетрадиционными сексуальными увлечениями и т.д. Согласно Климову, рыжий цвет – это цвет сатаны и якобы среди евреев рыжих, косых и хромых чуть ли не большинство. Он же говорил и об «армянских штучках»: о любимом сексуальном увлечении наших соседей – оргии с участием двух мужчин и одной женщины. По мнению автора, этим и объясняются массовые репрессии в советской России, где роль инквизитора выполнял загадочный 13-й отдел КГБ, имевший целью «очистить общество от скверны».
Прав ли Климов? Ответ один: нет и еще раз нет. Но нужно ли все это кому-то? Вот об этом стоит поговорить. Антисемитизм в России – проблема, как минимум существующая. Пиар против евреев существует даже в творчестве самых известных русских литераторов, поэтов и художников. На данный момент от самого небольшого намека на антисемитизм российские СМИ впадают в настоящую истерику. Это понятие стало оружием политических партий против оппонентов, властей против оппозиции, оппозиции против властей, войны компроматов между олигархами.
Существование в российской политической и бизнес-элите еврейских фамилий раздражает даже последователей коммунистической идеологии, пропагандирующей братство народов. На одном из заседаний Госдумы от реплики не воздержался и главный коммунист страны. Товарищ Зюганов, пытаясь оправдать антисемитских крикунов из собственной партии, сказал примерно следующее: «хочешь - не хочешь, а люди задаются вопросом о количестве еврейских фамилий в правительстве». Тем временем начавшие пиар-кампанию против коммунистов подконтрольные правительству телеканалы успешно воспользовались антисемитскими выступлениями некоторых ярых ленинцев. При этом они не постыдились показать кадры из выступления на митинге генерала Макашова, предложившего «выгнать всех жидов из России» на «три буквы». Причем эти три буквы, которые в милицейских протоколах обозначаются как «для связки слов», прозвучали в эфире без звуковой накладки.
Во времена, когда российские телеканалы были более-менее свободны, по ОРТ а запись телефонного разговора, где женщина с голосом, похожим на голос Наины Иосифовны Ельциной, советовала какому-то Володьке одеть тот или иной джемпер. Голос Володьки странным образом походил на голос тогдашнего председателя правительства Владимира Путина. Разговоры об управлении Россией семьей Ельциных, а точнее Наиной Иосифовной (?), тут же приняли новый оборот. Если кто-то не разделял интересы этой семьи, то антисемитизм приходил им на помощь. В критике Ельцина «еврейский вопрос» играл не самую последнюю роль.
В дальнейшем, уже став президентом, В.Путин, видимо, также решил не отказываться от «климовщины». Достаточно вспомнить участь крупных российских бизнесменов с «неугодной» фамилией. Например, скандал вокруг БАБа (Борис Абрамович Березовский), а точнее пресс-конференцию, где несколько офицеров ФСБ заявили, что их высокопоставленные начальники приказали его «убрать». Когда они отказались, их спросили - «неужели они не хотят замочить этого чертового еврея». После этого оскандалившиеся офицеры ФСБ как в воду канули.
После ареста Гусинского 13 (!) июня 2002 года (хорошо не в пятницу и не в полнолуние) также появился повод задуматься: а не играют ли господа чекисты из загадочно-виртуального «13-го отдела» в современную «инквизиаду»? Что произойдет с другими известными еврейскими фамилиями в России - покажет время.
В истории России, особенно советской, трудно отрицать заслуги людей с еврейской фамилией и, похоже, это многим не нравится. Посмотрите, с какой гордостью в России говорят, что великий поэт Иосиф Бродский, ученый Ж.Алферов, писатель А.Солженицын и др. стали лауреатами Нобелевской премии. Список «великих и корифеев» можно продлевать до бесконечности, если говорить о кино, музыке, эстраде и т.д. А если кого-то из них обвинили бы, ну, скажем, в педофилии, то он, конечно же, стал бы, «чертовым жидом».
В России уже витают слухи о всемирном еврейском заговоре, о еврейско-сатанинско-октябрьской революции и т.д. Эти разговоры идут не только в кулуарах власти, но и в пивных барах, закусочных и всяких других забегаловках. Они проникли даже в бесхозные подвалы московских окраин, откуда обычно родом скинхеды. Все это происходит на фоне набирающих обороты национал-социалистических настроений.
«Россия покрывается коричневой чумой», справедливо заявил главный раввин России Берл Лазар после недавнего нападения на синагогу. Федерация еврейских общин неоднократно обвиняла власти и общество в вопиющем бездействии. Реакция российских СМИ на эти обвинения была, мягко говоря, странной. Репортаж с места жительства нападавшего просто поразил зрителя: друзья и соседи, поглаживая бритые головы, рассуждали о том, что они удивлены подобным поведением такого «спокойного и хорошего» парня. Корреспондент, похоже, был не менее удивлен и полностью соглашался с ними. Хорошо, что в большинстве российских городов евреи не живут компактно. Иначе через некоторое время корреспонденту ОРТ и его коллегам пришлось бы удивляться, наблюдая погромы в этих кварталах.
В заключение, так же как и в начале, я хочу напомнить слова «Доброго европейца», находящегося долгие годы «по ту сторону добра и зла»: «Мыслитель, на совести которого лежит будущее Европы, будет считаться с евреями и русскими, как с наиболее надежными и вероятными факторами в великой игре и борьбе сил». А время покажет - будут ли считаться сами русские с евреями.
РАСИМ ИЛЯСОВ
Еженедельная аналитическая газета "Бакинские ведомости", № 42, 04 февраля 2006
www.monitorjournal.com
понедельник, 1 марта 2010 г.
Zərdüşt belə deyib
Zərdüşt yenə öz mağarasından çıxıb yola düşdü. O, çox qocalmışdı. Cığırla aşağı düşəndə qarşısına cılız bir kişi çixdı. Dedi:
- Salam, Zərdüşt, bu qoca vaxtında nə axtarırsan?
- Bəli, sən haqlısan, balaca insan. Mən bir uşaq tanıyırdım, qeyri-adi bir uşaq, onun barəsində çoxdandır ki heç nə eşitmirəm, yoxsa o, bu sadə məkanı vaxtından əvvəl tərk edib?
- Uşaqmı? Sən indiyə qədər uşaqlar haqqında heç nə deməmisən. Bu məmləkət çox dəyişib, Zərdüşt, olmaya bu qoca vaxtında...
- Haqlısan, bu məmləkət çox dəyişib, dəyişməyən bircə bu cığırlardır.
- O ki qaldı sənin axtardığına, mən onu görmüşəm, amma o uşaq, deyəsən böyüyüb və çoxdandır ki, öz məkanında yaşayır. Biz balaca insanlar onu görə bilmirik. Mənim belə şeylərdən başım çıxmır, amma bir neçə il bundan qabaq onun, bax bu yolla getdiyini gördüm - "balaca insan" əlini şimala doğru gedən yola uzadır.
- Sən əminsən ki, o, bu yolla gedıb və o məhz həmən uşaqdır? - deyə Zərdüşt soruşur.
- Əlbəttə əminəm, mən onu dərhal tanıdım, onun alnı istidən qızarmışdı.
- Həə, deyəsən, yanılmamısan. Mən mütləq onu tapmalıyam, ona son vəsiyyətimi çatdırmalıyam, deyəsən, o, öz məkanında lazım olandan da çox qalıb.
"Balaca insan" kinayəli nəzərlərlə Zərdüştə baxır:
- Olmaya kütlənin ona ehtiyacı var? Sən ona ümid bəsləmə, o, indi sənin tanıdığın güclü və pak uşaq deyil. Son vəsiyyət üçün heç də yaxşı seçim etməmisən.
- Əgər o, ölməyibsə, yox, ola bilməz - deyərək Zərdüşt üzünü şimala döndərib yola düşür.
- Sən çox qocalmısan, Zərdüşt, o uşaq çox uzağa gedib, bəlkə də sağ deyil, onu axtarmağa sənin ömrün çatmaz.
Zərdüşt bir göz qırpımında yolu qət edir, yolun sonunda onun qarşısında çox böyük kürəyə oxşayan bir cisim peyda olur. O, qolundakı saata baxıb silkələyir , sonra isə onu qulağına söykəyir, "düz gəlmişəm"deyərək bir neçə addım atır və kürəyə bənzər cismin içərisində yoxa çıxır. Burada o arxası ona çevrilmiş yetkin bir oğlana rast gəlir, arxadan ona yaxınlaşıb ovcunu onun alnına toxundurur.
- Siz həkimsiz? - oğlan təəccüblə soruşur.
- Demək olar ki hə.
- Ancaq libasınızdan və əlinizdəki güzgüdən daha çox fakirə bənzəyirsiniz.
- Hə elə bu güzgünü sənin üçün gətirmişəm, - deyərək Zərdüşt güzgünü dəyirmi stolun üstünə qoyur.
Oğlan nəzakətlə danışmağa çalışır:
- Mənim güzgüyə ehtiyacım yoxdur, görün burada nə qədər güzgü var, hamısının da səthi düz, dəstəyi isə hamar. Daha bunun kimi tutqun və əyri, kələ-kötür dəstəkli güzgü mənim nəyimə lazımdır? Mən öz məkanımdayam və özümü burada çox yaxşı hiss edirəm. Görün ətrafdakı insanlar necə gülərüzdürlər.
- Məsələ də elə bu məkandadır. Burda hər şey təhrif olunur. Heç inana bilmirəm ki, bu insanlar sənin xoşuna gəlir, çünki onlar sənin ətrafında deyil, sən onların mühasirəsindəsən. Sənin içində oturduğun bu sfera heç də düşündüyün qədər möhkəm deyil, o, sabun köpüyü qədər kövrəkdir və hər an partlaya bilər. Sən bir bu sifətlərə bax, onlar sənə uşaqlığını xatırlatmır ki? Bunlar həmən günaha batmış uşaqlar deyillərmi?
- Günaha batmış uşaqlar? Məgər bizə öyrətmirlər ki uşaqlar sadəlövh, günahsız və pak olurlar?
- Sən uşaqlıqda heç də sadəlövh olmamısan, oğlan. Uşaqlar pak və günahsız olur deyənlər, yanılırlar. Bütün günahlar elə uşaqlıqda başlayır. Kimin xeyirə, kimin isə şərə qulluq edəcəyi uşaqlıqda bəlli olur. İkinciləri sən "pis uşaqlar" adlandırardın. Bu pis uşaqlar həmişə sənə paxıllıq ediblər, ancaq güclü olduğun üçün səninlə barışıblar. Həmişə sənə oxşamağa çalışıblar, səni yamsılayıblar, onlar sənə hörmət ediblər, nəsə oğurlamağa cürət etməyiblər. Rüsvay olmaqdan qorxublar, utanıblar. Sən onlar üçün əlçatmaz və eqoist olmusan, bu pis usaqlara yuxarıdan aşağı baxmısan. Hesab etmisən ki, onlar necə deyərlər, yanından yel olub ötə bilməzlər. Hə, burda da haqlı idin, onlar səndən qorxurdular. Sən onların zəif cəhətlərini bilirdin, onlar isə yox. Sən özünün kəşf etdiyin yeni, ideal mənəviyyat məcəllənlə yaşayırdın. Bəli, bu, çox ədalətli və ideal məcəllə idi. Amma sən bunu ətrafına zorla və çox uğurla sırıyırdın.
- Sırıyırdım?
- Əlbəttə, sırıyırdın. Ona görə ki, sən güclü idin. Bu güc sənin gözlərini bağlamışdı. Hər şeydə həmişə bir, hətta bir neçə mərhələ yuxarıda idin. Gördüyün yuxular da hər şeyi olduğu kimi yox, necə olmalı olduğunu göstərirdi - düzü əyri, hamarı kələ-kötür. Bir ətrafına bax, bunlar həmən usaqlardır, həmən o günaha batmış uşaqlar… Sən onların gözlərinə baxma, qaşlarına bax, daha dəqiqi, qaşlarının arasına, onda onları tanıyacaqsan. Bu sifətlər səni uşaqlıqdan üzü bəri həmişə təqib edib. Sən onlardan həmişə qurtulmaq istəmisən, amma bu, heç də asan olmayıb. İndi isə hər qapını açdıqda, sən o sifətləri görürsən. Bilirsən ki, bu, sənin millətinin yeni sifəti olacaq? Nə qədər qışqırsan da, heç kim səni eşitməyəcək. Bütün dünya sənin millətini, sən də daxil olmaqla, bu sifətdə görəcək. Bu ətrafındakı şimal küləyindən sifətləri ağarmış insanlar həmən o uşaqlardır, onlar yavaş-yavaş böyüyüblər və anlamağa başlayıblar ki, meydan onlarındır, daha sənə ehtiyacları yoxdur, onlar daha səndən qorxmurlar, özlərini sənə bənzətməkdən utanmırlar. Axı kimdən utanmalıdırlar? Özünəbənzərlərdənmi? Onların öz aralarında öz mənəviyyat məcəllələri var - üç ölçülü dünyanın qanunları. Sən isə öz dördölçülü məkanında, bu sabun köpüyünün içərisində, ideal mənəviyyat məcəllənlə baş-başa qalıb öz piramidanı, kart evini qurursan. Bilirsən, niyə belə oldu? Ona görə ki, hər dəfə insanlarla görüşəndə, onların üzündən yox, alnından öpmək lazım idi, belədə onların hərarətini daha dəqiq təyin etmək olardı, özunəbənzərləri daha tez tapardın, çoxluğun nə qədər soyuq və cansız olduğunu bilərdin. Bu məkanda tək yaşamağın nə mənası?
Oğlan əlləri ilə başını sıxıb, bir neçə saniyə beləcə oturduqdan sonra Zərdüştün üzünə baxmadan dedi:
- Hə, qoca, mən indi səni tanıdım. İndi sən mənə deyəcəksən ki, get, bu sifətlərdən birdəfəlik qurtul. Axı bunlardan mənə nə? Bir də ki mən təkbaşına heç nə edə bilmərəm, mənə bənzərlər artıq tükəniblər, mən tək və təkrarolunmazam. Axı bunlardan nəyin xatirinə qurtulmalıyam? Kütləninmi? Məgər o, buna layiqdirmi? Əgər budursa mənim həyatımın mənası, bu, çox cılız bir mənadır. Mən kütlədən həmişə yan keçmişəm. Mən öz dinc, toxunulmaz həyatımı yaşamaq istəyirəm, mənim böyük bir pauzaya ehtiyacım var.
- Sənin həyatında artıq bir pauza olub, kiçik bir pauza. Bu, çox təhlükəli bir pauza idi, bundan sonra sən gözünü açdın və gördün ki, artıq o zamanda və o məkanda deyilsən. Səninçün vaxt dayanmışdı, sən onu özün dayandırmışdın. Zaman sənin üçün sadəcə, bir ölçü idi. Onunla yaşamaq lazım deyildi, oğul, onu sadəcə, hiss etməyin kifayət edərdi. Yaxşısı budur tüpürəydin ona, sənin yaşadığın məkanın üç ölçüsü olmalıdır, qoy bədəninin hərarəti də bir dərəcə aşağı düşsün, hamınınkı kimi olsun. Onda sən bu tikanlı və kələ-kötür yuxulardan azad olub, hər şeyi olduğu kimi görəcəksən. Daha hər səhər yarı yuxulu vəziyyətdə yeni həyatın başlandığını, keçmişə, öz gücünə qayıtdığını ani olaraq da hiss etməyəcəksən və pəncərədən baxıb heç nəyin dəyişmədiyini gördükdə məyus olmayacaqsan. Haqlısan, indi böyük, çox böyük bir pauzaya ehtiyacın var. Bu, həmən o qorxulu pauza deyil. Hər şeyi götür-qoy etmək, hər şeyə yenidən baxmaq üçün. O, özü gələcək, göydən düşmüş kimi - sənin xeyrinə, onlarınsa ziyanına işləyən zaman kəsiyi. Bu şansı əldən vermə. Saman çöpünə ehtiyacı olanlar qoy boğulsunlar! Sonra isə dur və get: üzünü tut cənuba, kütləyə. Böyüklərin əlini sıx, uşaqlarınsa alnından öp. Sən onları dərhal tanıyacaqsan, onların alınları isti və kələ-kötür, sifətləri isə cənub küləyinin təsirindən qaralmış olacaq. Onlar sənə bənzərlərin sonuncu nəslidir. Çıxar onları ordan və onların sifətlərinə bir də bax! Qoy sənin millətinin yeni sifəti bu cür olsun: kobud, amma mərhəmətli…
- Salam, Zərdüşt, bu qoca vaxtında nə axtarırsan?
- Bəli, sən haqlısan, balaca insan. Mən bir uşaq tanıyırdım, qeyri-adi bir uşaq, onun barəsində çoxdandır ki heç nə eşitmirəm, yoxsa o, bu sadə məkanı vaxtından əvvəl tərk edib?
- Uşaqmı? Sən indiyə qədər uşaqlar haqqında heç nə deməmisən. Bu məmləkət çox dəyişib, Zərdüşt, olmaya bu qoca vaxtında...
- Haqlısan, bu məmləkət çox dəyişib, dəyişməyən bircə bu cığırlardır.
- O ki qaldı sənin axtardığına, mən onu görmüşəm, amma o uşaq, deyəsən böyüyüb və çoxdandır ki, öz məkanında yaşayır. Biz balaca insanlar onu görə bilmirik. Mənim belə şeylərdən başım çıxmır, amma bir neçə il bundan qabaq onun, bax bu yolla getdiyini gördüm - "balaca insan" əlini şimala doğru gedən yola uzadır.
- Sən əminsən ki, o, bu yolla gedıb və o məhz həmən uşaqdır? - deyə Zərdüşt soruşur.
- Əlbəttə əminəm, mən onu dərhal tanıdım, onun alnı istidən qızarmışdı.
- Həə, deyəsən, yanılmamısan. Mən mütləq onu tapmalıyam, ona son vəsiyyətimi çatdırmalıyam, deyəsən, o, öz məkanında lazım olandan da çox qalıb.
"Balaca insan" kinayəli nəzərlərlə Zərdüştə baxır:
- Olmaya kütlənin ona ehtiyacı var? Sən ona ümid bəsləmə, o, indi sənin tanıdığın güclü və pak uşaq deyil. Son vəsiyyət üçün heç də yaxşı seçim etməmisən.
- Əgər o, ölməyibsə, yox, ola bilməz - deyərək Zərdüşt üzünü şimala döndərib yola düşür.
- Sən çox qocalmısan, Zərdüşt, o uşaq çox uzağa gedib, bəlkə də sağ deyil, onu axtarmağa sənin ömrün çatmaz.
Zərdüşt bir göz qırpımında yolu qət edir, yolun sonunda onun qarşısında çox böyük kürəyə oxşayan bir cisim peyda olur. O, qolundakı saata baxıb silkələyir , sonra isə onu qulağına söykəyir, "düz gəlmişəm"deyərək bir neçə addım atır və kürəyə bənzər cismin içərisində yoxa çıxır. Burada o arxası ona çevrilmiş yetkin bir oğlana rast gəlir, arxadan ona yaxınlaşıb ovcunu onun alnına toxundurur.
- Siz həkimsiz? - oğlan təəccüblə soruşur.
- Demək olar ki hə.
- Ancaq libasınızdan və əlinizdəki güzgüdən daha çox fakirə bənzəyirsiniz.
- Hə elə bu güzgünü sənin üçün gətirmişəm, - deyərək Zərdüşt güzgünü dəyirmi stolun üstünə qoyur.
Oğlan nəzakətlə danışmağa çalışır:
- Mənim güzgüyə ehtiyacım yoxdur, görün burada nə qədər güzgü var, hamısının da səthi düz, dəstəyi isə hamar. Daha bunun kimi tutqun və əyri, kələ-kötür dəstəkli güzgü mənim nəyimə lazımdır? Mən öz məkanımdayam və özümü burada çox yaxşı hiss edirəm. Görün ətrafdakı insanlar necə gülərüzdürlər.
- Məsələ də elə bu məkandadır. Burda hər şey təhrif olunur. Heç inana bilmirəm ki, bu insanlar sənin xoşuna gəlir, çünki onlar sənin ətrafında deyil, sən onların mühasirəsindəsən. Sənin içində oturduğun bu sfera heç də düşündüyün qədər möhkəm deyil, o, sabun köpüyü qədər kövrəkdir və hər an partlaya bilər. Sən bir bu sifətlərə bax, onlar sənə uşaqlığını xatırlatmır ki? Bunlar həmən günaha batmış uşaqlar deyillərmi?
- Günaha batmış uşaqlar? Məgər bizə öyrətmirlər ki uşaqlar sadəlövh, günahsız və pak olurlar?
- Sən uşaqlıqda heç də sadəlövh olmamısan, oğlan. Uşaqlar pak və günahsız olur deyənlər, yanılırlar. Bütün günahlar elə uşaqlıqda başlayır. Kimin xeyirə, kimin isə şərə qulluq edəcəyi uşaqlıqda bəlli olur. İkinciləri sən "pis uşaqlar" adlandırardın. Bu pis uşaqlar həmişə sənə paxıllıq ediblər, ancaq güclü olduğun üçün səninlə barışıblar. Həmişə sənə oxşamağa çalışıblar, səni yamsılayıblar, onlar sənə hörmət ediblər, nəsə oğurlamağa cürət etməyiblər. Rüsvay olmaqdan qorxublar, utanıblar. Sən onlar üçün əlçatmaz və eqoist olmusan, bu pis usaqlara yuxarıdan aşağı baxmısan. Hesab etmisən ki, onlar necə deyərlər, yanından yel olub ötə bilməzlər. Hə, burda da haqlı idin, onlar səndən qorxurdular. Sən onların zəif cəhətlərini bilirdin, onlar isə yox. Sən özünün kəşf etdiyin yeni, ideal mənəviyyat məcəllənlə yaşayırdın. Bəli, bu, çox ədalətli və ideal məcəllə idi. Amma sən bunu ətrafına zorla və çox uğurla sırıyırdın.
- Sırıyırdım?
- Əlbəttə, sırıyırdın. Ona görə ki, sən güclü idin. Bu güc sənin gözlərini bağlamışdı. Hər şeydə həmişə bir, hətta bir neçə mərhələ yuxarıda idin. Gördüyün yuxular da hər şeyi olduğu kimi yox, necə olmalı olduğunu göstərirdi - düzü əyri, hamarı kələ-kötür. Bir ətrafına bax, bunlar həmən usaqlardır, həmən o günaha batmış uşaqlar… Sən onların gözlərinə baxma, qaşlarına bax, daha dəqiqi, qaşlarının arasına, onda onları tanıyacaqsan. Bu sifətlər səni uşaqlıqdan üzü bəri həmişə təqib edib. Sən onlardan həmişə qurtulmaq istəmisən, amma bu, heç də asan olmayıb. İndi isə hər qapını açdıqda, sən o sifətləri görürsən. Bilirsən ki, bu, sənin millətinin yeni sifəti olacaq? Nə qədər qışqırsan da, heç kim səni eşitməyəcək. Bütün dünya sənin millətini, sən də daxil olmaqla, bu sifətdə görəcək. Bu ətrafındakı şimal küləyindən sifətləri ağarmış insanlar həmən o uşaqlardır, onlar yavaş-yavaş böyüyüblər və anlamağa başlayıblar ki, meydan onlarındır, daha sənə ehtiyacları yoxdur, onlar daha səndən qorxmurlar, özlərini sənə bənzətməkdən utanmırlar. Axı kimdən utanmalıdırlar? Özünəbənzərlərdənmi? Onların öz aralarında öz mənəviyyat məcəllələri var - üç ölçülü dünyanın qanunları. Sən isə öz dördölçülü məkanında, bu sabun köpüyünün içərisində, ideal mənəviyyat məcəllənlə baş-başa qalıb öz piramidanı, kart evini qurursan. Bilirsən, niyə belə oldu? Ona görə ki, hər dəfə insanlarla görüşəndə, onların üzündən yox, alnından öpmək lazım idi, belədə onların hərarətini daha dəqiq təyin etmək olardı, özunəbənzərləri daha tez tapardın, çoxluğun nə qədər soyuq və cansız olduğunu bilərdin. Bu məkanda tək yaşamağın nə mənası?
Oğlan əlləri ilə başını sıxıb, bir neçə saniyə beləcə oturduqdan sonra Zərdüştün üzünə baxmadan dedi:
- Hə, qoca, mən indi səni tanıdım. İndi sən mənə deyəcəksən ki, get, bu sifətlərdən birdəfəlik qurtul. Axı bunlardan mənə nə? Bir də ki mən təkbaşına heç nə edə bilmərəm, mənə bənzərlər artıq tükəniblər, mən tək və təkrarolunmazam. Axı bunlardan nəyin xatirinə qurtulmalıyam? Kütləninmi? Məgər o, buna layiqdirmi? Əgər budursa mənim həyatımın mənası, bu, çox cılız bir mənadır. Mən kütlədən həmişə yan keçmişəm. Mən öz dinc, toxunulmaz həyatımı yaşamaq istəyirəm, mənim böyük bir pauzaya ehtiyacım var.
- Sənin həyatında artıq bir pauza olub, kiçik bir pauza. Bu, çox təhlükəli bir pauza idi, bundan sonra sən gözünü açdın və gördün ki, artıq o zamanda və o məkanda deyilsən. Səninçün vaxt dayanmışdı, sən onu özün dayandırmışdın. Zaman sənin üçün sadəcə, bir ölçü idi. Onunla yaşamaq lazım deyildi, oğul, onu sadəcə, hiss etməyin kifayət edərdi. Yaxşısı budur tüpürəydin ona, sənin yaşadığın məkanın üç ölçüsü olmalıdır, qoy bədəninin hərarəti də bir dərəcə aşağı düşsün, hamınınkı kimi olsun. Onda sən bu tikanlı və kələ-kötür yuxulardan azad olub, hər şeyi olduğu kimi görəcəksən. Daha hər səhər yarı yuxulu vəziyyətdə yeni həyatın başlandığını, keçmişə, öz gücünə qayıtdığını ani olaraq da hiss etməyəcəksən və pəncərədən baxıb heç nəyin dəyişmədiyini gördükdə məyus olmayacaqsan. Haqlısan, indi böyük, çox böyük bir pauzaya ehtiyacın var. Bu, həmən o qorxulu pauza deyil. Hər şeyi götür-qoy etmək, hər şeyə yenidən baxmaq üçün. O, özü gələcək, göydən düşmüş kimi - sənin xeyrinə, onlarınsa ziyanına işləyən zaman kəsiyi. Bu şansı əldən vermə. Saman çöpünə ehtiyacı olanlar qoy boğulsunlar! Sonra isə dur və get: üzünü tut cənuba, kütləyə. Böyüklərin əlini sıx, uşaqlarınsa alnından öp. Sən onları dərhal tanıyacaqsan, onların alınları isti və kələ-kötür, sifətləri isə cənub küləyinin təsirindən qaralmış olacaq. Onlar sənə bənzərlərin sonuncu nəslidir. Çıxar onları ordan və onların sifətlərinə bir də bax! Qoy sənin millətinin yeni sifəti bu cür olsun: kobud, amma mərhəmətli…
Bir qədər ekzistensiya
Fəlsəfi terminalogiyadan geninə-boluna istifadə etməyi fəlsəfəni araşdıranlar daha çox xoşlayır. Standart təhsil almış (bu, hətta ən məşhur universitet olsa da belə) istənilən bir kəslə qısa söhbətdən sonra bu qənaətə gəlmək olar. Amma elə başa düşülməsin ki, mən onların bu lazımlı işini layiqincə qiymətləndirmirəm. Doqmaçılarin əksəriyyəti də onların arasındadır, buna da münasibətim pis deyil. Ən pisi bənzətmələrdir, özünü Vaqnerə bənzədərək, əlinə qələm alıb, fəlsəfədən yazan modern bəstəkarlar kimi.
Əgər təbiət hər hansı bir kəsdən istedadı əsirgəməyibsə, deməli, onun üzərinə böyük məsuliyyət qoyub. Onun asan, yüngül və ya ağır yol seçəcəyi artıq vicdan məsələsidir. Seçilmiş insanlar öz istedadlarını son həddə çalışmaqla öz sahibinə qaytarmağa borcludur, burada xəsisliyə və hiyləyə yer ola bilməz. Fəlsəfəyə münasibətdə ədalətli olmaq, bax elə bu deməkdir.
Öz kimliyini və nəyə qadir olduğunu dərk edən azad fikirlərin nəyi seçəcəyi daha maraqlıdır. Burada artıq seçim sözünün belə meydana çıxması, təmbəllik və zəiflik əlamətidir. Öz şəxsi dünyagörüşünü fəlsəfə kimi təqdim etmək, keçid dövrünün, kataklizmlərin təsirindən hər şeyin sonu çatdığını deyərək, yanlış fəlsəfə yaratmaq; bir sözlə inert olmaq - bunlar da zəiflik əlamətidir. Lakin bu tənbəllik və zəiflikdən qurtulmaq qəbul olunandır. Əgər nə üzün varsa, "necələr" bəhanə olmamalıdır. Sadəcə, ispanların dili ilə desək, "öküzün buynuzundan yapışıb" məsələni həll etmək lazımdır. Bu işin ən çətinidir. Bizdən bu tələb olunur. Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı almaq və ömrünün son illərini Soqne fiordunun sahilində keçirib, işi bitmiş hesab etmək və yaxud "onlara deyin mən çox maraqlı və xoşbəxt ömür sürdüm" deyərək dünyanı tərk etmək, bu azərbaycanı üçün işin ən asanı olardı. Əgər kim isə "mükafatlar" barədə düşünürsə, onlara indi heç də həmişə istedada görə mükafat vermirlər, son zamanlar bu hətta İsveç Krallığında da belədir. Bizdə isə mükafatların (ucuz mükafatların) nəyə görə paylanması barədə heç danışmağa dəyməz.
Hə, biz öz qınımıza çəkilib öz qanunlarımızla da yaşaya bilərik, (formallıqlara və yaxud qaydalara etina etməmək şərti ilə - lakin bu laqeydliyə gətirib çıxaracaq ki, işgüzar adam üçün heç də yaxşı əlamət deyil) amma bu qala sona qədər yorğa qurbağa kimi yeriyənlərin mühasirəsində qalacaq. Onların əhatəsində Qanq çayının sürətlə axması çox çətindir (qanqasrotoqati - yenə də ədalətli avropalıdı).
Köhnə dəyərlər öz aktuallığını sözsüz ki, itirib, yenilər isə öz yerini hələ bərkitməyib ( əslinə qalsa yeni dəyərlər, unudulmur köhnə də ola bilər). Biz köhnə dəyərlərə qarşı çıxaraq, yenisini yaratmalıyıq. Belə bir boşluqda rasional seçim etmək çox çətin və ağır olur. Bəziləri bu çətinlikləri dərk edərək, asana, nə isə olmayan yeni bir şeyi, uzaq "yenini" axtarmağa üstünlük verir. Bu bəraətsiz sığınacaq axtarışıdır. Ən saf dəyərlər bizim əlimizin lap altındadır, barmaqları yumub onları götürmək lazımdır.
Uğursuzluqları böyük miqyasda deyil, xırdalıqlarda axtarmaq, keçid insanının xüsusiyyətidir. Onlar hərarətdən əziyyət çəkən ağır xəstəyə bənzəyir, dərman qəbul olunur, hərarət düşür, qan dövranı yaxşılaşır. Bu çox uzun çəkmir, sanki xəstəlik sağalmır, onun simptomları müvəqqəti olaraq yoxa çıxır. Biz də bunun kimi, xəstə cəmiyyətimizin simptomlarını ört-basdır etməkdən başqa əlimizdən heç nə gəlmir, sanki fərdlərimiz də özlərinə münasibətdə belədir.
Bu gün bizə nə lazımdırsa hamılıqla biz onu edirik, sabahınsa öz işləri var, "mən öz işimi görürəm" deyil, "hər kəs bir işi görür" olmalıdır. Ancaq azad cəmiyyətdə hər kəs öz işini görə bilər, bizdə isə, hər kəsin bir işi var: bu cəmiyyəti dəyişmək. Qalan nə varsa, bəhanələrdir. Əlbəttə ki, məqsəd və qaydalardan imtina, çox böyük mövzular və imkanlar açır. Hər şeyə toxunub, hər şey barədə yazmaq. Əgər gördüklərimizi gözəl təsvir etməyi bacarırıqsa və bir də bir neçə oğurluq traktat, sizə ən yüksək mükafat almağa zəmanət verəcək. Amma indi yox, indi bizi başqa şeylər gözləyir. Dinc filosof olmayın!
Fəlsəfi terminalogiyadan geninə-boluna istifadə etməyi fəlsəfəni araşdıranlar daha çox xoşlayır. Standart təhsil almış (bu, hətta ən məşhur universitet olsa da belə) istənilən bir kəslə qısa söhbətdən sonra bu qənaətə gəlmək olar. Amma elə başa düşülməsin ki, mən onların bu lazımlı işini layiqincə qiymətləndirmirəm. Doqmaçılarin əksəriyyəti də onların arasındadır, buna da münasibətim pis deyil. Ən pisi bənzətmələrdir, özünü Vaqnerə bənzədərək, əlinə qələm alıb, fəlsəfədən yazan modern bəstəkarlar kimi.
Əgər təbiət hər hansı bir kəsdən istedadı əsirgəməyibsə, deməli, onun üzərinə böyük məsuliyyət qoyub. Onun asan, yüngül və ya ağır yol seçəcəyi artıq vicdan məsələsidir. Seçilmiş insanlar öz istedadlarını son həddə çalışmaqla öz sahibinə qaytarmağa borcludur, burada xəsisliyə və hiyləyə yer ola bilməz. Fəlsəfəyə münasibətdə ədalətli olmaq, bax elə bu deməkdir.
Öz kimliyini və nəyə qadir olduğunu dərk edən azad fikirlərin nəyi seçəcəyi daha maraqlıdır. Burada artıq seçim sözünün belə meydana çıxması, təmbəllik və zəiflik əlamətidir. Öz şəxsi dünyagörüşünü fəlsəfə kimi təqdim etmək, keçid dövrünün, kataklizmlərin təsirindən hər şeyin sonu çatdığını deyərək, yanlış fəlsəfə yaratmaq; bir sözlə inert olmaq - bunlar da zəiflik əlamətidir. Lakin bu tənbəllik və zəiflikdən qurtulmaq qəbul olunandır. Əgər nə üzün varsa, "necələr" bəhanə olmamalıdır. Sadəcə, ispanların dili ilə desək, "öküzün buynuzundan yapışıb" məsələni həll etmək lazımdır. Bu işin ən çətinidir. Bizdən bu tələb olunur. Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı almaq və ömrünün son illərini Soqne fiordunun sahilində keçirib, işi bitmiş hesab etmək və yaxud "onlara deyin mən çox maraqlı və xoşbəxt ömür sürdüm" deyərək dünyanı tərk etmək, bu azərbaycanı üçün işin ən asanı olardı. Əgər kim isə "mükafatlar" barədə düşünürsə, onlara indi heç də həmişə istedada görə mükafat vermirlər, son zamanlar bu hətta İsveç Krallığında da belədir. Bizdə isə mükafatların (ucuz mükafatların) nəyə görə paylanması barədə heç danışmağa dəyməz.
Hə, biz öz qınımıza çəkilib öz qanunlarımızla da yaşaya bilərik, (formallıqlara və yaxud qaydalara etina etməmək şərti ilə - lakin bu laqeydliyə gətirib çıxaracaq ki, işgüzar adam üçün heç də yaxşı əlamət deyil) amma bu qala sona qədər yorğa qurbağa kimi yeriyənlərin mühasirəsində qalacaq. Onların əhatəsində Qanq çayının sürətlə axması çox çətindir (qanqasrotoqati - yenə də ədalətli avropalıdı).
Köhnə dəyərlər öz aktuallığını sözsüz ki, itirib, yenilər isə öz yerini hələ bərkitməyib ( əslinə qalsa yeni dəyərlər, unudulmur köhnə də ola bilər). Biz köhnə dəyərlərə qarşı çıxaraq, yenisini yaratmalıyıq. Belə bir boşluqda rasional seçim etmək çox çətin və ağır olur. Bəziləri bu çətinlikləri dərk edərək, asana, nə isə olmayan yeni bir şeyi, uzaq "yenini" axtarmağa üstünlük verir. Bu bəraətsiz sığınacaq axtarışıdır. Ən saf dəyərlər bizim əlimizin lap altındadır, barmaqları yumub onları götürmək lazımdır.
Uğursuzluqları böyük miqyasda deyil, xırdalıqlarda axtarmaq, keçid insanının xüsusiyyətidir. Onlar hərarətdən əziyyət çəkən ağır xəstəyə bənzəyir, dərman qəbul olunur, hərarət düşür, qan dövranı yaxşılaşır. Bu çox uzun çəkmir, sanki xəstəlik sağalmır, onun simptomları müvəqqəti olaraq yoxa çıxır. Biz də bunun kimi, xəstə cəmiyyətimizin simptomlarını ört-basdır etməkdən başqa əlimizdən heç nə gəlmir, sanki fərdlərimiz də özlərinə münasibətdə belədir.
Bu gün bizə nə lazımdırsa hamılıqla biz onu edirik, sabahınsa öz işləri var, "mən öz işimi görürəm" deyil, "hər kəs bir işi görür" olmalıdır. Ancaq azad cəmiyyətdə hər kəs öz işini görə bilər, bizdə isə, hər kəsin bir işi var: bu cəmiyyəti dəyişmək. Qalan nə varsa, bəhanələrdir. Əlbəttə ki, məqsəd və qaydalardan imtina, çox böyük mövzular və imkanlar açır. Hər şeyə toxunub, hər şey barədə yazmaq. Əgər gördüklərimizi gözəl təsvir etməyi bacarırıqsa və bir də bir neçə oğurluq traktat, sizə ən yüksək mükafat almağa zəmanət verəcək. Amma indi yox, indi bizi başqa şeylər gözləyir. Dinc filosof olmayın!
Patriotşina
Rasim İlyasov
Patriotşina
Və ya niyə bizim cəmiyyət özünü xilas etmək istəmir, xilas olunmaq istəyir?
90-cı illərin ortalarında, Rusiyanın əyalət teatrlarından birində "Tanqeyzer"in premyerasına baxdım. Eyvandakı yerimi çox çətinliklə tapdım, iynə atsan yerə düşməzdi. Əmin idim ki, bu insanların əksər hissəsi Vaqnerə qulaq asmaq üçün yox, yalnız bu tamaşaya şahidlik etmək xatirinə bura toplaşmışdılar. Kütləvilik təmin olunmuşdu. Yeni ideya axtarışında olan keçmiş kommunist ideologiyasının hələ də gözləri tam açılmamış daşıyıcıları üçün uzun illər qadağan olunduğuna görə (yalnız və yalnız buna görə!) qeyri-adi və mistik görünən müəllif, bütün bunları görsəydi, yəqin ki sevinərdi, çünki indi də kütlə əsridir. Yarımmüasir quruluşlu uvertüra daha çox erotik şouya bənzəyirdi - ancaq gözəl balerinaların ifasında. Musiqi isə çox darıxdırıcı idi (sözsüz ki, bunu "heyrətamiz uçuş" barədə deməzdim). Nəhayət, həmən o trivial kilsə zəngi çalındı və məni daha çox tamaşa deyil, küçədə saxladığım köhnə avtomobilim narahat etməyə başladı.
Nitsşe ədalətli filosof idi - heç bir mövhumat yox, ancaq fəlsəfə! O, bununla çoxlarına toxunurdu, məhz buna görə onun özü "xeyir və şərin" o biri üzündə qaldı. Hətta özünü filosof adlandıran ən ağıllılar (filosofosterlər - Nitsşe onları bu cür adlandırırdı; almancadan çevirmədə filosofster "fəlsəfə boşboğazı" deməkdir) belə, onun "Allah yoxdur, Allah ölüb" sözlərini hərfi mənada başa düşürdülər (Kantı başa düşdükləri kimi). O, bütöv bir nəsli mayalandırdı, ancaq çoxları ondan üz döndərdi, həyat tərzləri, varlıqları onun fikirləri ilə üst-üstə düşmədi. Kim idi bu üz döndərənlər? Ədəbiyyatçılar arasındakı ideya oğruları - indiyə qədər mövcud olmuş ən təhlükəli oğrular; "azad zəkaların" yan-yörəsində sığına-sığına fikir ovuna çıxmış, oğurladıqlarını yalnız kütləyə təhrif olunmuş, primitiv bir şəkildə özününkü kimi təqdim edən, ən murdar oğrular (belələri indi hər yerdə və hər sahədə dəbdədirlər)
Nitsşe üçün "tanrının ölümü" sözsüz ki, dini məsələ deyildi, çünki o elmə fəlsəfədən, fəlsəfəyə elmdən gəlmişdi: "Kimin ki, damarlarından teoloq qanı axır, onun heç vaxt, heç bir şeyə düzgün və ədalətli münasibəti ola bilməz. Onlar öz şəxsi dünyagörüşünü "yaradan", "əbədiyyət" və "xilas" kimi terminlərlə bəzəyərək, başqa bir nəyinsə dəyər olmaq iddiasına imkan vermirlər". Nitsşe öz "Antixrist"ində istənilən dinə öz münasibətini bildirib. Onun Aliinsani çoxlarının başa düşdüyü kimi, faşistlərin "yarıminsan"ın (ruscada "nedoçelovek") əksi deyildi. Bu idrak təkamülünün sondan ikinci pilləsi olmalı idi. Nitsşe "Antixrist"də yazırdı: "Bu kitab çox az sayda insanlara məxsusdur. Ola bilsin ki, onlar hələ doğulmayıblar da, çünki onlar ancaq mənim "zərdüşt"ümü başa düşənlər ola bilərlər - mənim qabaqcadan məlum olan oxucularım".
İndi biz qəzet səhifələrində, yaxud telekanallarda söz oyunundan başqa bir şey olmayan, zəhlətökən yazılara və verilişlərə tez-tez rast gəlirik. Hamı yeri gəldi-gəlmədi "tanrının ölümündən" danışır. Axı bu cür şeylər kütlə üçün deyil, ona görə də bu sualları qətiyyən sizlər verməli deyilsiniz. "Tanrıya inanmaq üçün həyatın mənası haqqında sualı (!) başa düşmək lazımdır", - bunu dahi Vithenşteyn deyib. Yəqin ki, bu suala cavab axtarmaq üçün (sözsüz ki, tapmaq üçün yox) biz onun ölümünə də inanmalıyıq.
Əvvəlcə doğul, sonra dərk et, daha sonra isə fəlsəfəni bir fənn kimi öyrən, hərçənd ki, axırıncısı bir o qədər də vacib deyil - Nitsşe yəqin belə deyərdi. Bu cür ortodoksal bir təfəkkürlə (hətta xarici görünüşləri ilə də - ola bilsin ki, bunun bir o qədər də əhəmiyyəti yoxdur, amma hər halda...) dəyərləri baş-ayaq qoymaqla, yeni ideyalar yaranmır.
Burada "şirin həyatın" qəhrəmanlarından birinin məşhur "sən primitivsən" deyimi yada düşür. Cavab bəllidir: "Mənim beş uşağım var, budur mənim fəlsəfəm". Narahat olmağa dəyməz, indi heç kim nə özünü, nə də ki öz uşaqlarını güllə ilə vurmayacaq, nə qədər mənasız həyat yaşansa da belə. Cəmiyyət də bunu başa duşməz axı! Cəmiyyətmi? "Bazar meydanında kəndirbazın ətrafına yığışmış", iki körpənin dalınca qaçaraq, hansısa bir "müqəddəsin" gələcəyinə, onları xilas edəcəyinə, xəstələri sağaldacağına, sevgililərini qaytaracağına ümid edən avam kütləmi? Hə, tez qaçın, yoxsa müqəddəs ağacın budaqlarından sizə çatmayacaq. Eh, Fellini, Fellini! O vaxdan hələ də heç nə yaxşılığa doğru dəyişməyib.
Bu cəmiyyət özünü xilas etmək istəmir, xilas olunmaq istəyir. Vaqnerin əfsanələrində olduğu kimi - orada həmişə kimsə, kimi isə xilas edir. Zəif insanlar həmişə xilas olunmaq istəyirlər, bəziləri xilaskar qismində hətta qadınları belə görürlər, elə buna görə də həyatlarının çox hissəsi onları öyrənməklə keçir. Azad olmayan bir şey həmişə maraq doğurur. Onlara azadlıq vermək lazımdır, o qədər ki, tədqiqat obyekti olmasınlar, onda bəlkə kişilərin dərkə və şücaətə daha çox vaxtları qalsın.
Məğlub, əzilmiş və kasıb olmaq guya bu insanları möminləşdirir, lap Nitsşenin xristianları kimi. Bizdə bu "möminlik" bəzən vətənpərvərlik adlandırılır. Bəli, dəyərlər dəyişməlidir (bunun üçün köhnəni baş-ayaq qoyub, təzə kimi təqdim etmək lazım deyil), və bunu kimlər etməlidir? - işə yaramayan, çox az kişilik və cəsarət əlamətləri olan ( həm daxili, həm də xarici) boş intellektuallarmı? Onların hər birinin öz səthi "nə üçün?"ü var, bununla belə, heç də hər birinin "necə?"si yoxdur. Bəs kimsə hər hansı bir "necə?"yə dözə bilərmi?
Məhz cəmiyyətin böhran keçirdiyi vaxtlarda bizim həyatımıza müxtəlif psevdoelmi teoriyalar və cərəyanlar daxil olmağa başlayır. İnsanlar elmə deyil, daha çox möcüzəyə inanırlar. "Nuh əyyamından qalma qıcqırmış hisslərə" qapılaraq, gah teoloqların, gah da postmodernizm kimi saxta elmlərin (rasional düşüncə qabiliyyəti olmayanlar və bu cür doğulmayanlar üçün sığınacaqlar desək, daha doğru olar) arxasınca qaçırlar. Çünki bu işdə əl altında hər nə varsa yararlıdır, təki kütlə qısamüddətli terapevtik yardım alsın, amma sağalmasın. Bunu demək artıqdır ki, məhz bu kimi yalançı ideologiyaların siyasi hakimiyyətlə birləşməsi faşizm, bolşevizm və dini fanatizm kimi eybəcərliklərin yaranmasına gətirib çıxarır. Elm həm maddi və xüsusən mənəvi cəhətdən cəlbedici olmadıqda, "inam" sözü elmin və idrakın gücünə inam kimi başa düşülmədikdə, kütlə cılızlaşmış varlığına sığınacaq tapdığı, maddiyyatın mənəviyyatı üstələdiyi öz yeni "həyat fəlsəfəsini" yaradır.
Hə, cənablar, gəlin elmə, idraka və Xeyirə qayıdaq - vacib deyil ki, bu məhz "avropaizm" olsun!..
Patriotşina
Və ya niyə bizim cəmiyyət özünü xilas etmək istəmir, xilas olunmaq istəyir?
90-cı illərin ortalarında, Rusiyanın əyalət teatrlarından birində "Tanqeyzer"in premyerasına baxdım. Eyvandakı yerimi çox çətinliklə tapdım, iynə atsan yerə düşməzdi. Əmin idim ki, bu insanların əksər hissəsi Vaqnerə qulaq asmaq üçün yox, yalnız bu tamaşaya şahidlik etmək xatirinə bura toplaşmışdılar. Kütləvilik təmin olunmuşdu. Yeni ideya axtarışında olan keçmiş kommunist ideologiyasının hələ də gözləri tam açılmamış daşıyıcıları üçün uzun illər qadağan olunduğuna görə (yalnız və yalnız buna görə!) qeyri-adi və mistik görünən müəllif, bütün bunları görsəydi, yəqin ki sevinərdi, çünki indi də kütlə əsridir. Yarımmüasir quruluşlu uvertüra daha çox erotik şouya bənzəyirdi - ancaq gözəl balerinaların ifasında. Musiqi isə çox darıxdırıcı idi (sözsüz ki, bunu "heyrətamiz uçuş" barədə deməzdim). Nəhayət, həmən o trivial kilsə zəngi çalındı və məni daha çox tamaşa deyil, küçədə saxladığım köhnə avtomobilim narahat etməyə başladı.
Nitsşe ədalətli filosof idi - heç bir mövhumat yox, ancaq fəlsəfə! O, bununla çoxlarına toxunurdu, məhz buna görə onun özü "xeyir və şərin" o biri üzündə qaldı. Hətta özünü filosof adlandıran ən ağıllılar (filosofosterlər - Nitsşe onları bu cür adlandırırdı; almancadan çevirmədə filosofster "fəlsəfə boşboğazı" deməkdir) belə, onun "Allah yoxdur, Allah ölüb" sözlərini hərfi mənada başa düşürdülər (Kantı başa düşdükləri kimi). O, bütöv bir nəsli mayalandırdı, ancaq çoxları ondan üz döndərdi, həyat tərzləri, varlıqları onun fikirləri ilə üst-üstə düşmədi. Kim idi bu üz döndərənlər? Ədəbiyyatçılar arasındakı ideya oğruları - indiyə qədər mövcud olmuş ən təhlükəli oğrular; "azad zəkaların" yan-yörəsində sığına-sığına fikir ovuna çıxmış, oğurladıqlarını yalnız kütləyə təhrif olunmuş, primitiv bir şəkildə özününkü kimi təqdim edən, ən murdar oğrular (belələri indi hər yerdə və hər sahədə dəbdədirlər)
Nitsşe üçün "tanrının ölümü" sözsüz ki, dini məsələ deyildi, çünki o elmə fəlsəfədən, fəlsəfəyə elmdən gəlmişdi: "Kimin ki, damarlarından teoloq qanı axır, onun heç vaxt, heç bir şeyə düzgün və ədalətli münasibəti ola bilməz. Onlar öz şəxsi dünyagörüşünü "yaradan", "əbədiyyət" və "xilas" kimi terminlərlə bəzəyərək, başqa bir nəyinsə dəyər olmaq iddiasına imkan vermirlər". Nitsşe öz "Antixrist"ində istənilən dinə öz münasibətini bildirib. Onun Aliinsani çoxlarının başa düşdüyü kimi, faşistlərin "yarıminsan"ın (ruscada "nedoçelovek") əksi deyildi. Bu idrak təkamülünün sondan ikinci pilləsi olmalı idi. Nitsşe "Antixrist"də yazırdı: "Bu kitab çox az sayda insanlara məxsusdur. Ola bilsin ki, onlar hələ doğulmayıblar da, çünki onlar ancaq mənim "zərdüşt"ümü başa düşənlər ola bilərlər - mənim qabaqcadan məlum olan oxucularım".
İndi biz qəzet səhifələrində, yaxud telekanallarda söz oyunundan başqa bir şey olmayan, zəhlətökən yazılara və verilişlərə tez-tez rast gəlirik. Hamı yeri gəldi-gəlmədi "tanrının ölümündən" danışır. Axı bu cür şeylər kütlə üçün deyil, ona görə də bu sualları qətiyyən sizlər verməli deyilsiniz. "Tanrıya inanmaq üçün həyatın mənası haqqında sualı (!) başa düşmək lazımdır", - bunu dahi Vithenşteyn deyib. Yəqin ki, bu suala cavab axtarmaq üçün (sözsüz ki, tapmaq üçün yox) biz onun ölümünə də inanmalıyıq.
Əvvəlcə doğul, sonra dərk et, daha sonra isə fəlsəfəni bir fənn kimi öyrən, hərçənd ki, axırıncısı bir o qədər də vacib deyil - Nitsşe yəqin belə deyərdi. Bu cür ortodoksal bir təfəkkürlə (hətta xarici görünüşləri ilə də - ola bilsin ki, bunun bir o qədər də əhəmiyyəti yoxdur, amma hər halda...) dəyərləri baş-ayaq qoymaqla, yeni ideyalar yaranmır.
Burada "şirin həyatın" qəhrəmanlarından birinin məşhur "sən primitivsən" deyimi yada düşür. Cavab bəllidir: "Mənim beş uşağım var, budur mənim fəlsəfəm". Narahat olmağa dəyməz, indi heç kim nə özünü, nə də ki öz uşaqlarını güllə ilə vurmayacaq, nə qədər mənasız həyat yaşansa da belə. Cəmiyyət də bunu başa duşməz axı! Cəmiyyətmi? "Bazar meydanında kəndirbazın ətrafına yığışmış", iki körpənin dalınca qaçaraq, hansısa bir "müqəddəsin" gələcəyinə, onları xilas edəcəyinə, xəstələri sağaldacağına, sevgililərini qaytaracağına ümid edən avam kütləmi? Hə, tez qaçın, yoxsa müqəddəs ağacın budaqlarından sizə çatmayacaq. Eh, Fellini, Fellini! O vaxdan hələ də heç nə yaxşılığa doğru dəyişməyib.
Bu cəmiyyət özünü xilas etmək istəmir, xilas olunmaq istəyir. Vaqnerin əfsanələrində olduğu kimi - orada həmişə kimsə, kimi isə xilas edir. Zəif insanlar həmişə xilas olunmaq istəyirlər, bəziləri xilaskar qismində hətta qadınları belə görürlər, elə buna görə də həyatlarının çox hissəsi onları öyrənməklə keçir. Azad olmayan bir şey həmişə maraq doğurur. Onlara azadlıq vermək lazımdır, o qədər ki, tədqiqat obyekti olmasınlar, onda bəlkə kişilərin dərkə və şücaətə daha çox vaxtları qalsın.
Məğlub, əzilmiş və kasıb olmaq guya bu insanları möminləşdirir, lap Nitsşenin xristianları kimi. Bizdə bu "möminlik" bəzən vətənpərvərlik adlandırılır. Bəli, dəyərlər dəyişməlidir (bunun üçün köhnəni baş-ayaq qoyub, təzə kimi təqdim etmək lazım deyil), və bunu kimlər etməlidir? - işə yaramayan, çox az kişilik və cəsarət əlamətləri olan ( həm daxili, həm də xarici) boş intellektuallarmı? Onların hər birinin öz səthi "nə üçün?"ü var, bununla belə, heç də hər birinin "necə?"si yoxdur. Bəs kimsə hər hansı bir "necə?"yə dözə bilərmi?
Məhz cəmiyyətin böhran keçirdiyi vaxtlarda bizim həyatımıza müxtəlif psevdoelmi teoriyalar və cərəyanlar daxil olmağa başlayır. İnsanlar elmə deyil, daha çox möcüzəyə inanırlar. "Nuh əyyamından qalma qıcqırmış hisslərə" qapılaraq, gah teoloqların, gah da postmodernizm kimi saxta elmlərin (rasional düşüncə qabiliyyəti olmayanlar və bu cür doğulmayanlar üçün sığınacaqlar desək, daha doğru olar) arxasınca qaçırlar. Çünki bu işdə əl altında hər nə varsa yararlıdır, təki kütlə qısamüddətli terapevtik yardım alsın, amma sağalmasın. Bunu demək artıqdır ki, məhz bu kimi yalançı ideologiyaların siyasi hakimiyyətlə birləşməsi faşizm, bolşevizm və dini fanatizm kimi eybəcərliklərin yaranmasına gətirib çıxarır. Elm həm maddi və xüsusən mənəvi cəhətdən cəlbedici olmadıqda, "inam" sözü elmin və idrakın gücünə inam kimi başa düşülmədikdə, kütlə cılızlaşmış varlığına sığınacaq tapdığı, maddiyyatın mənəviyyatı üstələdiyi öz yeni "həyat fəlsəfəsini" yaradır.
Hə, cənablar, gəlin elmə, idraka və Xeyirə qayıdaq - vacib deyil ki, bu məhz "avropaizm" olsun!..
BOMOND
BOMOND
Bu, metafora deyil
Bu gün hamı buradadır, - yazıçılar şairlər, filosoflar, aktyorlar rejissorlar bəstəkarlar, siyasətçilər, kommunistlər, anarxistlər, demokratlar, degeneratlar. Axırıncılar radiasiyaya yoluxmayıblar, onlar ruhən belədirlər, amma, hər halda bu degenerasiya onların fizianomiyalarında da özünü çox kəskin surətdə biruzə verib. Buradakı insanlar yeni ideya axtarışındadırlar, bu boşluğu hər kəs öz "ideyası" ilə doldurmağa çalışır. Bu yığıncağın təşkilatçısının və eyni zamanda aparıcısının isə öz məqsədi var. Təsəvvür edək ki, o, Bulqakovun çox məşhur bir qəhrəmanıdır.
Tədbir başlayır, pərdə arxasından aparıcının səsi gəlir:
- Bu gün yeni liderlərin təqdimat mərasimidir. Burada toplaşan gənclərə öz liderini seçmək imkanı veriləcək. İndi sizə təqdim olunacaq insanlar bizim cəmiyyətin alternativsiz qaymaqlarıdır. Buyurun qarşılayın!
Sonra aparıcı səhnə arxasına keçib boyu 150 santimetrdən çox olmayan, yaşı əllini keçmiş bir kişiyə öz təlimatlarını verir.
- Bu insanlar qeyri-adiliyi xoşlayırlar, onları təəccübləndir, ələ al. Başına beret qoy, bığlarının ucunu da yuxarı bur, - deyib, ona bir fırça və kiçik bir vedrədə tünd qırmızı rəngli boyaya oxşar bir maye verib səhnəyə yola salır.
Səhnəyə böyük bir kətan tablo enir, onun qarşısında dayanan "rəssam" zala müraciət edir:
- Mən Salvador Daliyəm! İndi burada, bu tabloda iki saatdan sonra bu fırça və bu rənglə dünyanın ən məşhur şedevrini yaradacağam!
Zaldan etiraz səsləri gəlir:
- Sən heç iki yox, iki min saatdan da sonra heç nə yarada bilməzsən. Bunun üçün kifayət gədər sərbəst deyilsən, bir də ki, sənin əlindəki boya ancaq mənasız dörbucağa bəs edər.
- Cəhənnəm ol!
- İtil!
- Sən bizi aldada bilməzsən!
Fit və etiraz səsləri zalı bürüyür. Aparıcının səsi kütləni sakitləşdirir:
- Mənim əzizlərim, tələsik qərar çıxarmayın. Buyurun dünyanın ən istedadlı rejissorunu qarşılayın!
Səhnəyə orta boylu, kök, cavan oğlan çıxır, mikrafona yaxınlaşır və Oskar mükafatı alırmış kimi pozada dayanır:
- Bilirsiniz ki, mən bu yaxınlarda yeni bir film çəkmişəm. Onun təkcə adı görün, sizə nələri deyir: "Bir mərtəbəli evin zirzəmisi". Mən Hollivuddakı axmaqların yerinə olsaydım, bu filmə 13 "Oskar"ı birdən verərdim.
- Bəs niyə 11 yox, məhz 13? - deyə zaldakı gənclərdən biri soruşur.
- Çünki 11 nəhs rəqəmdir, o, "Titanik"ə düşmədi.
- Bəs sənin adın nədir? - deyə digər bir gənc soruşur.
- Federiko Fellini!
- Onda bizə de görək, o bədbəxt özünü və uşaqlarını nə üçün güllə ilə vurdu, hə!?
"Rejissor" fikirləşməyə başlayır, zalı yenə etiraz və fit səsləri bürüyür. Aparıcı bu nömrənin də baş tutmadığını görüb yenidən zala müraciət edir:
-Siz tamamilə haqlısınız, bu qabiliyyətsizdən lider çıxmaz, indi mən sizə yeni peyğəmbərinizi göndərəcəyəm.
Səhnə arxasında aparıcı "peyğəmbərə" qırmızı üzlü bir kitab uzadaraq, ona səhnəyə qalxmağı əmr edir:
- Çıxarsan və deyərsən ki, bu, sizin yeni müqəddəs kitabınızdır...
- Axı bu, "Qırmızı müdriklərin protokolları"dır -, deyə "peyğəmbər" etiraz edir.
Aparıcı qəzəblənir:
- Boş-boş danışma, bunun nə fərqi var ki… kitab kitabdır!
- Bəs birdən sual versələr, onda necə olsun?
- Narahat olma, mən suflyorun yerində olacağam -, deyə aparıcı cavab verir.
"Peyğəmbər" əlində kitab, sol qolunun üstündə qartal, boğazında isə ilan səhnəyə çıxır və deyir:
- Mənim adım Zərdüştdür. Bu əlimdəki kitab sizin yeni müqəddəs kitabınızdır, boynumdaki ilan müdriklik, qolumun üstündəki qartal isə cəsarət rəmzidir. Siz bilirsiniz ki, Allah ölüb. Onu kimin öldürdüyü, sizin üçün yenicə nazil olmuş bu yeni müqəddəs kitabda yazılıb. Onu sionistlər öldürüb, biz onlara qarşı amansız mübarizə aparmalıyıq, onların hamısını məhv etməliyik, onların dövlətini, şəhərlərini yer üzündən silməliyik. Bizim bütün bəlalarımızın səbəbkarı onlardır. Əgər məni özünüzə lider seçsəniz, söz verirəm ki, onlar üçün ikinci xalakost təşkil edəcəyəm.
- Sən düz demirsən. Allahın necə öldüyünü biz yaxşı bilirik. Əgər sən həqiqətən də Zərdüştsənsə, onda de görək, sən o qoca arvada qadınlar haqda nə demişdin, - deyə gənc bir qız soruşur.
Yalançı peyğəmbər çaşır, suflyora sarı əyilərək pıçıldayır:
- Messir, Zərdüşt qadınlar haqda nə demişdi?
- Mən nə bilim? Həmin axmaq arvad o qədər qoca idi ki, Zərdüştün dediklərini dərhal unutdu, mən heç nə öyrənə bilmədim. Hələ ki gec deyil, səhnədən get, yoxsa məni də ifşa edəcəksən.
Zalda yenə hay-küy qopur. Aparıcı yenə kütləni sakitləşdirir:
- Narahatçılığa əsas yoxdur, mənim əzizlərim, indi mən sizə dünyanın ən məşhur inqilabçısını təqdim edəcəyəm!
Səhnə arxasında aparıcı gənc bir oğlanı yanına çağırıb deyir:
- Al bu bereti qoy başına, bu da sənin Kuba siqarın, çıx səhnəyə və onları sakitləşdir.
Cavan oğlan:
- Axı, Messir, mən bu kütlənin qarşısına çıxsam, çox həyəcanlanacağam və heç nə edə bilməyəcəyəm? - deyə qorxa-qorxa dillənir.
Aparıcı bərk qəzəblənir:
- Sən nə vaxt adam olacaqsan? Azazello, bu axmağa 200 qram araq süz, qoy zəhərlənsin.
Azazello dərhal əlində bir stəkan araqla oğlanın qarşısında peyda olur. Cavan oğlan stəkanı birnəfəsə başına çəkib, Azazellonun odlu kürən saçlarını iylədikdən sonra, sağ yumruğunu yuxarı qaldıraraq səhnəyə çıxır.
- Ey mübariz gənclik, siz bilirsiniz ki, mənim adım dünyanın ən məşhur inqilabçıları ilə bir cərgədə çəkilir. Mən təcrübəli bir inqilabçı kimi sizi əmin etmək istəyirəm ki, artıq inqilabın əsas şərti olan ayın 13-ü, cümə günü və dolu Ay bu il üst-üstə düşəcək. Və məhz bu gün mən ölkədə kürən inqilabı edəcəyəm.
Zal yenə etiraz etməyə başlayır:
- Bu necə inqilabdır ki, haqqında hamı artıq bilir? Sənin bu inqilabı etməyin lap bir rus cizgi filmindəki italyansayağı oğurluğa bənzəyir. Bilirsən də, orada Marçellonun bank yaradacağını bütün şəhər bilir, sonda borclarını payladıqdan sonra yenə də cibi boş qalır.
Zalı gülüşmə səsləri bürüyür.
- Bəs sənin adın nədir, inqilabçı? - deyə kimsə soruşur.
- Çe Qevara!
- Nə Qevara?
- Çe.
- Nə? Çe? Bu ki erməni dilində "yox" deməkdir! Daş- qalaq edin bu əclafı, o, satqındır!
Bunu deyib zaldakılar inqilabçının başına müxtəlif əşyalar yağdırmağa başlayır. Qızlardan biri dikdaban ayaqqabısını çıxarıb snayper dəqiqliyi ilə "Çe Qevaranın" başını vurub qanadır. O, daha ağır xəsarət alacağından qorxaraq səhnədən qaçır. Səhnə arxasında aparıcı qəzəblə uzun quyruğunu "Çe Qevaranın" boğazına dolayıb, oxa bənzər ucunu isə azacıq onun xırtdəyinə sancır və qışqırır:
- Azazello! Gəl bu alkaqoliki apar at zindana, bəlkə altı-yeddi ildən sonra ağlı başına gələ, özü də siyasi məhbus elan edərsən bunu, zindandan çıxarıb yeni siyasi lider kimi təqdim edərik, bəlkə onda ona daha çox inanarlar.
Aparıcı narahat olmağa başlayır:
- Bir çıxış yolu olmalıdır axı. Bu gəncləri nə ilə isə maraqlandırmaq deyəsən, çox çətin olacaq.
O üzünü Marqaritaya tutub deyir:
- Bəlkə sən onlara striptiz göstərəsən?
- Messir, axı mən bunu bacarmıram, - deyə Marqarita cavab verir.
- Mən nə deyirəm onu da et, soyunmağı ki bacarırsan, çıx səhnəyə, onların başını bir az da olsa qat, mən ona kimi bir şey fikirləşərəm.
Marqarita başına kavboy şlyapası, ayaqlarına qırmızı rəngli dikdaban uzun çəkmələr, gödək cins şort geyir və dama-dama köynəyinin uclarını düyüb səhnəyə çıxır. Coy Kokkerin müvafiq musiqisi səslənir və səhnənin ortasında paslanmayan poladdan hazırlanmış boru peyda olur. Marqarita bir əli ilə bu borudan yapışıb onun ətrafına bir neçə biçimsiz dövrə vurduqdan sonra, arxasını zala çevirib, üzərində böyük rəqəmlərlə "69" yazılmış şortu yavaş- yavaş aşağı salmağa başlayır. Zalı yenə də fit və etiraz səsləri bürüyür:
- Sonrasını göstərməyə də bilərsən, mən Moskvada oxuyanda sənin o göstərmək istədiyini unitazdan da çox görmüşəm, - deyə eynəkli bir oğlan ucadan qışqırır. Zala sükut çökür, hamı, xüsusən də ətrafdakı qızlar təəccüblə utancaq kimi tanıdıqları bu oğlana baxırlar. Deyəsən, heç kim ondan bu sözləri gözləmirdi. Bir neçə saniyədən sonra yenidən zalda səs-küy bərpa olur:
- İndi sənin üçün 19-cu əsrin sonu, 20-ci əsrin əvvəli deyil ki, müsəlman kişilərinin başını Kan-Kanla aldadıb varını-yoxunu əlindən alasan!
- Sən bizə lazım deyilsən!
- Cəhənnəm ol səhnədən!
- Biz yenilik istəyirik, bizə yeni ideya verin, yeni lider verin, yoxsa çıxıb gedirik!
Pərdə arxasında, aparıcı var-gəl etməyə başlayır. Onun başına toplaşanlardan biri təklif edir:
- Messir, bəlkə siz özünüz səhnəyə çıxasınız?
- Əla fikirdir! Əgər bu zəhrimara qalmış quyruğumu şalvarın içinə salsam, kürən saqqalımı qırxsam, başıma da papaq qoysam ki, buynuzlarım görünməsin, onda nəyə görə də çıxmayım? - deyərək, aparıcı çoxmənalı baxışlarla hamını süzür.
- Əla, Messir! Siz dahisiniz! - deyərək, hamı əl çalmağa başlayır.
Aparıcı qəzəblə onların üstünə bağırır:
- Susun, axmaqlar, heç fikirləşmədiniz ki, mən bu qarmağa oxşayan burnumu hara gizlədəcəyəm, həə?! Bunu görən kimi, məni tanımayacaqlar?! Bilməyəcəklər ki, bütün bu oyunların arxasında mən dururam?!
Aparıcı bir az fikirləşdikdın sonra davam edir:
- Onların başı çıxmayan yalnız bir iş var, qoy kəndirbazla fakir, hərəsi başlarına bir əndrabadi papaq qoyub çıxsınlar səhnəyə və öz məharətlərini göstərsinlər. Bizim son ümid yerimiz onlardır.
Kəndirbazla fakir səhnəyə çıxdıqdan bir neçə dəqiqə sonra zalı alqış səsləri bürüyür. Pərdə arxasındakılar da bu alqışlara qoşulurlar:
- Təbriklər, Messir!
- Messir, siz həqiqətən də dahisiniz!
Amma aparıcı heç də bu alqışlara sevinmirdi. O, üzünü onu alqışlayanlara tərəf tutub deyir:
- Bəli, biz bu gün onları bu "kosa-kosa" oyunu ilə aldada bildik, ancaq bu, müvəqqəti qələbədir. Çünki mən onların arasında bir varlıq görürəm. O, canlı deyil, amma yaşamağa böyük haqqı var. O, nə az olur, nə də çox. O, nisbi deyil, o, mütləqdir, dəqiqdir və mükəmməldir. O, ya var, ya da ki, heç yoxdur. Onun üçün ətraf mühit vacib deyil. O, həm özüdür, həm də ətrafı. O, hər yerdə və hər situasiyada özünə yol tapandır. Təmkinlidir. Həmişə qalibdir. O, özünüdərkin ən vaçib şərtidir. O mənim və sizlərin ən qatı düşmənidir.
- Axı o nədir elə, Messir? - deyə, hamı soruşur.
- O, zati-aliləri İstedaddır!
Bu, metafora deyil
Bu gün hamı buradadır, - yazıçılar şairlər, filosoflar, aktyorlar rejissorlar bəstəkarlar, siyasətçilər, kommunistlər, anarxistlər, demokratlar, degeneratlar. Axırıncılar radiasiyaya yoluxmayıblar, onlar ruhən belədirlər, amma, hər halda bu degenerasiya onların fizianomiyalarında da özünü çox kəskin surətdə biruzə verib. Buradakı insanlar yeni ideya axtarışındadırlar, bu boşluğu hər kəs öz "ideyası" ilə doldurmağa çalışır. Bu yığıncağın təşkilatçısının və eyni zamanda aparıcısının isə öz məqsədi var. Təsəvvür edək ki, o, Bulqakovun çox məşhur bir qəhrəmanıdır.
Tədbir başlayır, pərdə arxasından aparıcının səsi gəlir:
- Bu gün yeni liderlərin təqdimat mərasimidir. Burada toplaşan gənclərə öz liderini seçmək imkanı veriləcək. İndi sizə təqdim olunacaq insanlar bizim cəmiyyətin alternativsiz qaymaqlarıdır. Buyurun qarşılayın!
Sonra aparıcı səhnə arxasına keçib boyu 150 santimetrdən çox olmayan, yaşı əllini keçmiş bir kişiyə öz təlimatlarını verir.
- Bu insanlar qeyri-adiliyi xoşlayırlar, onları təəccübləndir, ələ al. Başına beret qoy, bığlarının ucunu da yuxarı bur, - deyib, ona bir fırça və kiçik bir vedrədə tünd qırmızı rəngli boyaya oxşar bir maye verib səhnəyə yola salır.
Səhnəyə böyük bir kətan tablo enir, onun qarşısında dayanan "rəssam" zala müraciət edir:
- Mən Salvador Daliyəm! İndi burada, bu tabloda iki saatdan sonra bu fırça və bu rənglə dünyanın ən məşhur şedevrini yaradacağam!
Zaldan etiraz səsləri gəlir:
- Sən heç iki yox, iki min saatdan da sonra heç nə yarada bilməzsən. Bunun üçün kifayət gədər sərbəst deyilsən, bir də ki, sənin əlindəki boya ancaq mənasız dörbucağa bəs edər.
- Cəhənnəm ol!
- İtil!
- Sən bizi aldada bilməzsən!
Fit və etiraz səsləri zalı bürüyür. Aparıcının səsi kütləni sakitləşdirir:
- Mənim əzizlərim, tələsik qərar çıxarmayın. Buyurun dünyanın ən istedadlı rejissorunu qarşılayın!
Səhnəyə orta boylu, kök, cavan oğlan çıxır, mikrafona yaxınlaşır və Oskar mükafatı alırmış kimi pozada dayanır:
- Bilirsiniz ki, mən bu yaxınlarda yeni bir film çəkmişəm. Onun təkcə adı görün, sizə nələri deyir: "Bir mərtəbəli evin zirzəmisi". Mən Hollivuddakı axmaqların yerinə olsaydım, bu filmə 13 "Oskar"ı birdən verərdim.
- Bəs niyə 11 yox, məhz 13? - deyə zaldakı gənclərdən biri soruşur.
- Çünki 11 nəhs rəqəmdir, o, "Titanik"ə düşmədi.
- Bəs sənin adın nədir? - deyə digər bir gənc soruşur.
- Federiko Fellini!
- Onda bizə de görək, o bədbəxt özünü və uşaqlarını nə üçün güllə ilə vurdu, hə!?
"Rejissor" fikirləşməyə başlayır, zalı yenə etiraz və fit səsləri bürüyür. Aparıcı bu nömrənin də baş tutmadığını görüb yenidən zala müraciət edir:
-Siz tamamilə haqlısınız, bu qabiliyyətsizdən lider çıxmaz, indi mən sizə yeni peyğəmbərinizi göndərəcəyəm.
Səhnə arxasında aparıcı "peyğəmbərə" qırmızı üzlü bir kitab uzadaraq, ona səhnəyə qalxmağı əmr edir:
- Çıxarsan və deyərsən ki, bu, sizin yeni müqəddəs kitabınızdır...
- Axı bu, "Qırmızı müdriklərin protokolları"dır -, deyə "peyğəmbər" etiraz edir.
Aparıcı qəzəblənir:
- Boş-boş danışma, bunun nə fərqi var ki… kitab kitabdır!
- Bəs birdən sual versələr, onda necə olsun?
- Narahat olma, mən suflyorun yerində olacağam -, deyə aparıcı cavab verir.
"Peyğəmbər" əlində kitab, sol qolunun üstündə qartal, boğazında isə ilan səhnəyə çıxır və deyir:
- Mənim adım Zərdüştdür. Bu əlimdəki kitab sizin yeni müqəddəs kitabınızdır, boynumdaki ilan müdriklik, qolumun üstündəki qartal isə cəsarət rəmzidir. Siz bilirsiniz ki, Allah ölüb. Onu kimin öldürdüyü, sizin üçün yenicə nazil olmuş bu yeni müqəddəs kitabda yazılıb. Onu sionistlər öldürüb, biz onlara qarşı amansız mübarizə aparmalıyıq, onların hamısını məhv etməliyik, onların dövlətini, şəhərlərini yer üzündən silməliyik. Bizim bütün bəlalarımızın səbəbkarı onlardır. Əgər məni özünüzə lider seçsəniz, söz verirəm ki, onlar üçün ikinci xalakost təşkil edəcəyəm.
- Sən düz demirsən. Allahın necə öldüyünü biz yaxşı bilirik. Əgər sən həqiqətən də Zərdüştsənsə, onda de görək, sən o qoca arvada qadınlar haqda nə demişdin, - deyə gənc bir qız soruşur.
Yalançı peyğəmbər çaşır, suflyora sarı əyilərək pıçıldayır:
- Messir, Zərdüşt qadınlar haqda nə demişdi?
- Mən nə bilim? Həmin axmaq arvad o qədər qoca idi ki, Zərdüştün dediklərini dərhal unutdu, mən heç nə öyrənə bilmədim. Hələ ki gec deyil, səhnədən get, yoxsa məni də ifşa edəcəksən.
Zalda yenə hay-küy qopur. Aparıcı yenə kütləni sakitləşdirir:
- Narahatçılığa əsas yoxdur, mənim əzizlərim, indi mən sizə dünyanın ən məşhur inqilabçısını təqdim edəcəyəm!
Səhnə arxasında aparıcı gənc bir oğlanı yanına çağırıb deyir:
- Al bu bereti qoy başına, bu da sənin Kuba siqarın, çıx səhnəyə və onları sakitləşdir.
Cavan oğlan:
- Axı, Messir, mən bu kütlənin qarşısına çıxsam, çox həyəcanlanacağam və heç nə edə bilməyəcəyəm? - deyə qorxa-qorxa dillənir.
Aparıcı bərk qəzəblənir:
- Sən nə vaxt adam olacaqsan? Azazello, bu axmağa 200 qram araq süz, qoy zəhərlənsin.
Azazello dərhal əlində bir stəkan araqla oğlanın qarşısında peyda olur. Cavan oğlan stəkanı birnəfəsə başına çəkib, Azazellonun odlu kürən saçlarını iylədikdən sonra, sağ yumruğunu yuxarı qaldıraraq səhnəyə çıxır.
- Ey mübariz gənclik, siz bilirsiniz ki, mənim adım dünyanın ən məşhur inqilabçıları ilə bir cərgədə çəkilir. Mən təcrübəli bir inqilabçı kimi sizi əmin etmək istəyirəm ki, artıq inqilabın əsas şərti olan ayın 13-ü, cümə günü və dolu Ay bu il üst-üstə düşəcək. Və məhz bu gün mən ölkədə kürən inqilabı edəcəyəm.
Zal yenə etiraz etməyə başlayır:
- Bu necə inqilabdır ki, haqqında hamı artıq bilir? Sənin bu inqilabı etməyin lap bir rus cizgi filmindəki italyansayağı oğurluğa bənzəyir. Bilirsən də, orada Marçellonun bank yaradacağını bütün şəhər bilir, sonda borclarını payladıqdan sonra yenə də cibi boş qalır.
Zalı gülüşmə səsləri bürüyür.
- Bəs sənin adın nədir, inqilabçı? - deyə kimsə soruşur.
- Çe Qevara!
- Nə Qevara?
- Çe.
- Nə? Çe? Bu ki erməni dilində "yox" deməkdir! Daş- qalaq edin bu əclafı, o, satqındır!
Bunu deyib zaldakılar inqilabçının başına müxtəlif əşyalar yağdırmağa başlayır. Qızlardan biri dikdaban ayaqqabısını çıxarıb snayper dəqiqliyi ilə "Çe Qevaranın" başını vurub qanadır. O, daha ağır xəsarət alacağından qorxaraq səhnədən qaçır. Səhnə arxasında aparıcı qəzəblə uzun quyruğunu "Çe Qevaranın" boğazına dolayıb, oxa bənzər ucunu isə azacıq onun xırtdəyinə sancır və qışqırır:
- Azazello! Gəl bu alkaqoliki apar at zindana, bəlkə altı-yeddi ildən sonra ağlı başına gələ, özü də siyasi məhbus elan edərsən bunu, zindandan çıxarıb yeni siyasi lider kimi təqdim edərik, bəlkə onda ona daha çox inanarlar.
Aparıcı narahat olmağa başlayır:
- Bir çıxış yolu olmalıdır axı. Bu gəncləri nə ilə isə maraqlandırmaq deyəsən, çox çətin olacaq.
O üzünü Marqaritaya tutub deyir:
- Bəlkə sən onlara striptiz göstərəsən?
- Messir, axı mən bunu bacarmıram, - deyə Marqarita cavab verir.
- Mən nə deyirəm onu da et, soyunmağı ki bacarırsan, çıx səhnəyə, onların başını bir az da olsa qat, mən ona kimi bir şey fikirləşərəm.
Marqarita başına kavboy şlyapası, ayaqlarına qırmızı rəngli dikdaban uzun çəkmələr, gödək cins şort geyir və dama-dama köynəyinin uclarını düyüb səhnəyə çıxır. Coy Kokkerin müvafiq musiqisi səslənir və səhnənin ortasında paslanmayan poladdan hazırlanmış boru peyda olur. Marqarita bir əli ilə bu borudan yapışıb onun ətrafına bir neçə biçimsiz dövrə vurduqdan sonra, arxasını zala çevirib, üzərində böyük rəqəmlərlə "69" yazılmış şortu yavaş- yavaş aşağı salmağa başlayır. Zalı yenə də fit və etiraz səsləri bürüyür:
- Sonrasını göstərməyə də bilərsən, mən Moskvada oxuyanda sənin o göstərmək istədiyini unitazdan da çox görmüşəm, - deyə eynəkli bir oğlan ucadan qışqırır. Zala sükut çökür, hamı, xüsusən də ətrafdakı qızlar təəccüblə utancaq kimi tanıdıqları bu oğlana baxırlar. Deyəsən, heç kim ondan bu sözləri gözləmirdi. Bir neçə saniyədən sonra yenidən zalda səs-küy bərpa olur:
- İndi sənin üçün 19-cu əsrin sonu, 20-ci əsrin əvvəli deyil ki, müsəlman kişilərinin başını Kan-Kanla aldadıb varını-yoxunu əlindən alasan!
- Sən bizə lazım deyilsən!
- Cəhənnəm ol səhnədən!
- Biz yenilik istəyirik, bizə yeni ideya verin, yeni lider verin, yoxsa çıxıb gedirik!
Pərdə arxasında, aparıcı var-gəl etməyə başlayır. Onun başına toplaşanlardan biri təklif edir:
- Messir, bəlkə siz özünüz səhnəyə çıxasınız?
- Əla fikirdir! Əgər bu zəhrimara qalmış quyruğumu şalvarın içinə salsam, kürən saqqalımı qırxsam, başıma da papaq qoysam ki, buynuzlarım görünməsin, onda nəyə görə də çıxmayım? - deyərək, aparıcı çoxmənalı baxışlarla hamını süzür.
- Əla, Messir! Siz dahisiniz! - deyərək, hamı əl çalmağa başlayır.
Aparıcı qəzəblə onların üstünə bağırır:
- Susun, axmaqlar, heç fikirləşmədiniz ki, mən bu qarmağa oxşayan burnumu hara gizlədəcəyəm, həə?! Bunu görən kimi, məni tanımayacaqlar?! Bilməyəcəklər ki, bütün bu oyunların arxasında mən dururam?!
Aparıcı bir az fikirləşdikdın sonra davam edir:
- Onların başı çıxmayan yalnız bir iş var, qoy kəndirbazla fakir, hərəsi başlarına bir əndrabadi papaq qoyub çıxsınlar səhnəyə və öz məharətlərini göstərsinlər. Bizim son ümid yerimiz onlardır.
Kəndirbazla fakir səhnəyə çıxdıqdan bir neçə dəqiqə sonra zalı alqış səsləri bürüyür. Pərdə arxasındakılar da bu alqışlara qoşulurlar:
- Təbriklər, Messir!
- Messir, siz həqiqətən də dahisiniz!
Amma aparıcı heç də bu alqışlara sevinmirdi. O, üzünü onu alqışlayanlara tərəf tutub deyir:
- Bəli, biz bu gün onları bu "kosa-kosa" oyunu ilə aldada bildik, ancaq bu, müvəqqəti qələbədir. Çünki mən onların arasında bir varlıq görürəm. O, canlı deyil, amma yaşamağa böyük haqqı var. O, nə az olur, nə də çox. O, nisbi deyil, o, mütləqdir, dəqiqdir və mükəmməldir. O, ya var, ya da ki, heç yoxdur. Onun üçün ətraf mühit vacib deyil. O, həm özüdür, həm də ətrafı. O, hər yerdə və hər situasiyada özünə yol tapandır. Təmkinlidir. Həmişə qalibdir. O, özünüdərkin ən vaçib şərtidir. O mənim və sizlərin ən qatı düşmənidir.
- Axı o nədir elə, Messir? - deyə, hamı soruşur.
- O, zati-aliləri İstedaddır!
Подписаться на:
Сообщения (Atom)
